Как рассчитывается больничный в РК? Как быстро его оплачивают? Сколько составляют выплаты?
Чтобы разобраться в вопросе, необходимо учитывать несколько нюансов:
Онлайн-бухгалтерия
Бизнесіңіздің есебін оңай жүргізіңіз!
Как уже отмечалось, работник при болезни может претендовать на выплаты только тогда, когда он предоставил больничный лист. Но также врачи выдают пациентам и справки. В чем разница между этими документами?
И больничный, и справка подтверждают, что, во-первых, человек временно нетрудоспособен, а во-вторых, он освобожден от своих рабочих обязанностей. Главное же отличие заключается в том, что справка не подразумевает выплаты пособия. Чтобы получить выплаты, специалисту нужно обратиться к врачу, оформить именно лист временной нетрудоспособности, закрыть его при выздоровлении и передать бухгалтеру своего предприятия.
Больничный врачи открывают в разных случаях:
У выдачи справки же гораздо больше «показаний». Например, справка оформляется, если специалист проходил обследование с использованием инвазивных методов или курс лечения от алкогольной/наркотической зависимости.
Обратите внимание, что больничный в 2024 году могут получить не только граждане РК, но также оралманы, иностранцы и люди, не имеющие гражданства, которые постоянно живут в РК.
Следует учесть, что больничный лист оформляется в одном экземпляре. Если же специалист работает в разных организациях, то одному работодателю он предоставляет оригинал, а другим – копии. Копии нужно обязательно заверить у руководителя медучреждения. На них должна стоять печать клиники или больницы.
Еще один важный вопрос заключается в том, как открыть больничный лист в Казахстане. Сделать это можно классическим способом – при обращении в поликлинику. Также получить больничный можно онлайн – через портал электронного правительства Egov.kz. Нужная форма находится в разделе «Здравоохранение» – «Медицинская помощь». Услуга бесплатная, оформление документа занимает менее получаса.
Для начала рассмотрим ситуацию, когда проблемы со здоровьем возникли у самого сотрудника. Сколько он может находиться на больничном в Казахстане? Сроки листа временной нетрудоспособности в РК зависят от типа заболевания.
Например, самый распространенный диагноз – ОРВИ. При простуде больничный обычно выдают на 3 календарных дня (в некоторых случаях – до 6 дней). Если по каким-то причинам (например, у больного развились бактериальные осложнения) лист нужно продлить, пациент проходит осмотр не только у своего лечащего врача, но и у заведующего. Как правило, лист продлевают до 20 дней (это общее количество, то есть с учетом тех дней, которые больным уже использованы).
В сложных случаях больничный может достигать 60 дней. Но если лист превышает 20 дней, больному придется отправиться на ВКК – это врачебно-консультативная комиссия.
Следует учесть, что, если 60 дней больничного уже прошли, работодатель может уволить специалиста. Исключение – беременные и только родившие женщины, люди с заболеваниями, требующими длительной терапии (например, с туберкулезом).
Еще один важный момент: больничный считают с того дня, как больной обратился к врачу и доктор оформил лист нетрудоспособности, а не с того дня, когда больной почувствовал первые симптомы, но еще не посещал медучреждение.
Теперь рассмотрим ситуацию, когда у сотрудника компании заболел ребенок. В таком случае больничный лист может получить любой родитель (как мама, так и папа), а также другие родственники (бабушка или дедушка). Если ребенок лечится дома, то больничный открывают на период до 10 дней (календарных).
Внешнеэкономическая деятельность
Все необходимое в одном банке
При пребывании с ребенком в больнице сроки увеличиваются. Так, если вы проходите терапию в условиях больницы с ребенком младше 3 лет, с ребенком-инвалидом младше 18 лет, то больничный составляет столько дней, сколько вы находитесь на лечении. Родителям тяжелобольных детей до 3 лет, которые лежат в стационаре, лист оформляют на весь период, на протяжении которого ребенок нуждается в уходе.
При прохождении лечения в больнице лист выдает именно больница. Если же после выписки нужно продолжить лечение в домашних условиях, то другой больничный (до 10 дней) открывает уже врач поликлиники. Случается и так, что до госпитализации ребенка родитель уже был с ним на больничном. В этом случае после выписки из 10 положенных дней больничного вычитают использованные дни. Например, если до больницы родитель был дома 5 дней, значит, и после стационара у него останется еще 5 дней.
Мы уже отмечали, что сумму выплат в РК рассчитывают с учетом среднего дневного заработка специалиста и числа дней, проведенных на больничном. При этом также мы установили, что максимальная сумма выплат составляет 25 МРП (92 300 тенге).
Рассмотрим на реальном примере. Предположим, что в день работник зарабатывает 11 000 тенге, а на больничном он пробыл 10 дней. В таком случае сумма выплат должна составить 110 000 тенге (11 000 × 10). Но, по общим правилам, работодатель выплатит 25 МРП – 92 300 тенге.
Может ли сумма превысить этот лимит? Превысить лимит нельзя, но увеличить выплаты до 25 МРП в некоторых случаях работодатель может. Следует помнить, что компания может так поступить, но не обязана делать это. Такие ситуации нередки, когда средний доход в день у специалиста очень маленький.
Например, работник получает в день 5 000 тенге. Он болел 10 дней. Выплаты должны составить 50 000 тенге (5 000 × 10). Но по инициативе работодателя сумма может быть увеличена до лимита, то есть до 92 300 тенге.
Если специалист проработал в вашей компании меньше 1 года, то пособие рассчитывают на основе тех дней, которые сотрудник по факту отработал.
Сроки перечисления денег сотрудникам регламентированы «Правилами назначения и выплаты социального пособия по временной нетрудоспособности» ТК.
В соответствии с ними, специалист должен получить перевод не позже первой декады месяца, который следует за месяцем, в котором работник предоставил лист нетрудоспособности.
Работодателю важно помнить, что выплаты по листу временной нетрудоспособности приравниваются к зарплате. А значит, подлежат налогообложению. В частности, из пособия будут вычтены 10 % на ОПВ (пенсионные выплаты), 10 % на ИПН (индивидуальный подоходный налог), а также 2 % на ВОСМС (обязательное медстрахование) и еще 1,5 % на ОПВР (обязательные пенсионные взносы работодателя).
Жеке кәсіпкер үшін бизнесті жүргізудің ең түсінікті, жеңіл әрі ыңғайлы тәсілдерінің бірі – бұл салық салудың оңайлатылған жүйесі (ССОЖ) бойынша ЖК. Егер қарапайым тілмен айтатын болсақ, бұл жағдайда бизнес оңайлатылған режим бойынша жұмыс істейді. Бұл режим әкімшілік процедуралардың санын азайтып, есептік құжаттаманы дайындауды жеңілдетеді. Ең бастысы, бизнес жүргізуді кәсіпкер өз бетінше – бухгалтерді тартпай-ақ атқара алады. Оңайлатылған режимнің ерекшеліктерін егжей-тегжейлі қарастырайық.
Кәсіпкерлер, егер олардың бизнесі бір мезгілде келесі параметрлерге сәйкес келген жағдайда, оңайлатылған жүйені пайдалана алады:
Жұмыскерлердің жалпы саны 30 адамнан аспауы тиіс (бұл санға бизнесменнің өзі де кіреді).
Компанияның басқа елді мекендерде орналасқан филиалдары жоқ.
Оңайлатылған режим бойынша жұмыс істеуді жоспарлап отырған жеке кәсіпкердің бизнес айналымының нақты мөлшері кәсіпкердің үш компонентті интеграцияланған жүйені (ҮИЖ) қолдануымен анықталады. Ол POS-терминалмен және онлайн-кассамен, сондай-ақ тауарлардың есебін жүргізуге мүмкіндік беретін ERP жүйесімен жұмыс істеуді көздейді.
Егер бизнесмен 2023 жылы бизнесті оңайлатылған режим бойынша жүргізу үшін ҮИЖ қолданбаса, ЖК-ның жартыжылдық айналымы 24 038 АЕК-тен кем болуы тиіс. Осылайша жарты жылдағы ең жоғары кіріс 82 931 100 теңгеден аспауы тиіс (2023 жылғы 1 қаңтардан бастап айлық есептік көрсеткіш 3 450 теңгеге жетті).
Егер кәсіпкер ҮИЖ қолданатын болса, онда жартыжылдық айналым 94 086 АЕК-тен (24 038 АЕК + 70 048 АЕК) төмен болуы тиіс. Ақшалай баламада – 324 596 700 теңге.
2023 жылы оңайлатылған режимдегі ЖК кез келген қызметпен айналыса алады. Алайда ҮИЖ мүмкін болмайтын бірқатар ерекшеліктер де бар, оларға мынадай салалар жатады:
Салық салудың оңайлатылған жүйесі бойынша жұмыс істеу үшін бір мезгілде аталған барлық параметрлерге жауап беру керек екеніне тағы да сіздің назарыңызды аударамыз. Егер бизнесмен критерийлердің ең болмаса біріне сәйкес келмесе, ол салық салудың жалпы режиміне көшеді.
2023 жылы ҚР-да оңайлатылған режим бойынша жеке кәсіпкердің қандай салықтар төлейтінін түсіну үшін оның жалдамалы жұмыскерлері бар-жоғын білу керек. Бизнесмен жалғыз жұмыс істейтін немесе қызметкерлерді жалдайтын екі жағдайды да егжей-тегжейлі қарастырайық.
Қосымша мамандар жалдамайтын бизнесмен бюджетке салық төлемдерін және өзі үшін міндетті жарналарды жүзеге асырады.
Бюджетке төленетін төлемдерге жеке табыс салығы (ЖТС) және әлеуметтік салық жатады. Әр салыққа пайданың 1,5%-ы тиесілі. Жиыны – кірістің 3%-ы. Бюджетке төлем жылына екі рет, яғни жарты жылда бір рет: ағымдағы жылдың 25 тамызына дейін және келесі жылдың 25 ақпанына дейін орындалады.
Кәсіпкер өз пайдасына келесіні төлейді:
2023 жылы оңайлатылған режим бойынша жалақы мөлшерін кәсіпкер өзі белгілей алатынын ескеріңіз, заңнама тек соманың шегін регламенттейді. Осылайша міндетті зейнетақы жарналарын енгізген кезде, бұл айына 1-ден 50 ЕТЖ-ға дейін (2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ЕТЖ – 70 000 теңге), ал әлеуметтік аударымдар кезінде – айына 1-ден 7 ЕТЖ-ға дейін.
Аударылған төлемдер ай сайын жасалады. Жарналарды есепті айдан кейінгі айдың 25-не дейін жасау қажет.
Бұдан басқа бірнеше ерекшелікті есте сақтау маңызды:
Егер бизнесмен мамандарды жалдаса, онда ол да жоғарыда көрсетілген төлемдерді (өз пайдасына және бюджетке) жасайды. Сонымен қатар ол өзінің әрбір маманы үшін қаражат аударуы қажет:
Пайыздар жалдамалы мамандардың жалақы сомасынан есептеледі. Сондай-ақ қызметкердің мәртебесін (зейнеткер, мүгедек, шетелдік және т.б.) ескеру қажет.
Есіңізге сала кетейік, оңайлатылған салық жүйесі бойынша жұмыс істейтін кәсіпкерлер жұмыскерлер үшін әлеуметтік салықтан босатылады. Бірінші қаралған жағдайдағыдай, мамандар үшін төлемдер әр ай сайын (есепті айдан кейінгі айдың 25-іне дейін) жасалады.
Бұдан басқа бизнесмен жұмыс беруші ретінде өз қызметкерлеріне еңбекке жарамсыздық парақтарын, демалыс ақысын немесе егер қызметкер еңбек демалысын пайдаланбаса, өтемақы төлеуі тиіс.
Бизнесменге ҚҚС төлеу қажеттілігі оның жылдық табысымен анықталады. Осылайша егер тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді сату бойынша салық салынатын айналым жылына келесі мөлшерден асып кетсе, бизнесмен 2023 жылы оңайлатылған салық режимі кезінде ҚҚС бойынша тіркеу есебіне тұруы қажет:
Айналым асып кеткен кезде, кәсіпкер асып кету туындаған ай аяқталған күннен бастап 10 жұмыс күні ішінде салықтық өтінішті (электрондық немесе қағаз нысанында) дербес беруге міндетті.
Егер кәсіпкер ҚҚС бойынша есепке тұрса, оған төлеушінің куәлігі беріледі. Осы сәттен бастап ол тоқсан сайын ҚҚС бойынша декларация беріп, 12% мөлшерлеме бойынша салық төлеуі қажет.
Мұны кез келген ыңғайлы тәсілмен: дербес, аутсорсингтегі бухгалтердің немесе штаттық бухгалтердің көмегімен жасауға болады. Әр нұсқаның өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Мысалы, штатқа бухгалтерді жалдау әрдайым экономикалық тұрғыдан орынды бола бермейді (әсіресе егер біз шағын бизнес туралы айтатын болсақ). Сондықтан шағын бизнес аутсорсингте бухгалтерия жүргізу қызметін жиі пайдаланады.
Өз кезегінде бухгалтерияны дербес жүргізу барлық аспектілерді мұқият зерделеуді білдіреді, көптеген ерекшелікті ескеру қажет. Мысалы, кәсіпкер қандай тәсілмен табыс таба алатынын және оған қандай құжаттарды дайындауға тура келетінін қарастырайық:
2023 жылы оңайлатылған режимдегі ЖК ЭШФ жазып беруге міндетті ме? 2021 жылғы 1 сәуірден бастап, егер заңды тұлғалармен немесе ЖК-мен жасалатын бір шарт бойынша сома (оңайлатылған режимді, патентті қолданатындардан басқа) 1 000 АЕК-тен, яғни 3 450 000 теңгеден асса, бұл құжатты жазып беру қажет.
Бірақ мұнымен шектелмейді. Келесі кәсіпкерлерге ЭШФ дайындау қажет:
Аталған санаттағы бизнесмендер шартқа сәйкес сома 1 000 АЕК-ке жетпеген жағдайда, ЭШФ дайындауы қажет екенін ескеріңіз..
Оңайлатылған жүйе бойынша жұмыс істейтін ЖК 910.00 нысанын жарты жылда бір рет толтыруы тиіс:
Нысан онлайн режимінде беріледі, бұл уақытты үнемдеуге мүмкіндік береді.
Қазақстанның Салық кодексінде оңайлатылған жүйе бойынша жұмыс істейтін кәсіпкерлер үшін жеңілдіктер жазылған. Бірақ бұл жеңілдіктер тек мамандарды жалдайтын бизнесмендерге ғана қатысты.
ЖК әрбір қызметкер үшін төлейтін салықты 1,5%-ға төмендетуі мүмкін. Бұл маманның жалақысы 25 АЕК (яғни 86 250 теңге) немесе осы көрсеткіштен асқан жағдайда ғана мүмкін болады.
Жеңілдікті 910.00 нысанын толтырған кезде қолдануға болады. Төлем жасауға арналған соманы есептеу автоматты режимде орындалатын болады.
Кәсіпкер тек жеңілдіктерге ғана сене алмайтынына назар аударыңыз. Ол өз міндеттемелерін, оның ішінде салықты уақтылы төлеу жөніндегі міндеттемелерін есте ұстауы қажет. Әртүрлі бұзушылықтар ескерту (бірінші рет) арқылы жазаланады. Екінші және одан кейінгі бұзушылықтар анықталған кезде, кәсіпкерге айыппұл салынады. Оның үстіне аз сома емес – 15-тен 50 АЕК-ке дейін.
Оңайлатылған салық жүйесі кәсіпкерлерді қарапайымдылығымен және айқындылығымен тартады, бұл барлық есепті өз бетінше жүргізуге және бөгде мамандардың қымбат тұратын қызметтеріне жүгінбеуге мүмкіндік береді. Алайда оңайлатылған жүйеде де барлық ерекшеліктерді біліп, заңнама нормаларын түсіну маңызды. Бұл өз бизнесіңізді ашық әрі тиімді жүргізуге, жеңілдіктерді пайдалануға және ескерту мен айыппұлдарға жол бермеуге мүмкіндік береді.
Авторы - Наталья Брославская
Оңайлатылған жүйе бойынша жұмыс істейтін жеке кәсіпкерлер мен серіктестіктер 2024 жылы бақылаушы органдарға 910-нысанды тапсыруы тиіс. Бұл декларация табыс, төленген салық (оның ішінде ЖТС және әлеуметтік салық, олар бірге табыстың 3%-ын құрайды), өзі және қызметкерлер үшін жасалған аударымдар туралы деректерді қамтиды. Нысан осы параметрлер бойынша жартыжылдықтың әрбір айы үшін есеп беруге мүмкіндік береді.
Жаңа жылда дәстүр бойынша Қазақстанда жаңа заңнамалық нормалар да «іске қосылады». Мәселен, 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап ҚР-дағы компаниялар өздерінің мамандары үшін ЖМЗЖ (толық жазылуы: жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары) төлеуге міндетті. Бұл ретте жұмыс берушілер жарналарды 1975 жылғы 1 қаңтардан кейін туған қызметкерлер үшін ғана төлейтінін ескерген жөн.
Қазақстанның Еңбек кодексі және еліміздің өзге де заңдары бойынша әр жұмыскерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы берілуі тиіс, бұл 2024 жылы да жалғасын тауып отыр. Демалыс – бұл жұмыскерге демалып алуға және өз күшін қайта қалпына келтіруге берілетін мүмкіндік. Ал бухгалтер үшін бұл тынымсыз жұмыс: ол барлық құжаттарды (өтініштер, бұйрықтар) реттеп, демалыс түрін ескеріп, Қазақстан заңнамасына сәйкес демалыс күндері мен сомасын есептеуі тиіс.
2024 жылы ҚР-да демалыс күндерін қалай есептейміз?Қандай ерекшеліктер туралы білуіңіз керек? Қазақстан үшін өзекті демалыс түрлерін ескере отырып, осы сұрақтарға жауап береміз.