Жыл сайын Қазақстанда мүлкі бар жеке және заңды тұлғалар (яғни олар салық салу объектісіне ие) мүлік салығын төлейді. Қандай мүлікке салық салынатынын түсініп, салық төлеуден босатылған азаматтарды анықтап көрейік.
2024 жылы Қазақстандағы мүлік салығы екі салықты – жылжымайтын мүлік салығы мен жер салығын қамтиды. Мұндай жағдайда салық салу объектілеріне төмендегілер жатады:
Бизнеске арналған шотты онлайн ашу
Бірнеше батырма арқылы қолжетімді мүмкіндіктерді пайдаланыңыз
ҚР аумағында орналасқан объектiлерге ғана салық салынады.
Салық төлеушілер Қазақстанда табыс салығы (мысалы, пәтер, үй, тұрақ орны, көлік құралы, жер учаскесі және т.б. мүлікті сатудан алынатын салық) да бар екенін ескергені жөн. Жылжымайтын мүлікті сатып алған бағасына қарағанда қымбат бағаға сатқан азаматтар объектіні бір жылдан аз уақыт иеленген жағдайда (коммерциялық мақсатта пайдаланылатын мүлікті немесе «жеке тұрғын үй құрылысынан», «саяжай құрылысынан», «гараждан», «бағбандықтан», «жеке қосалқы шаруашылықтан» өзге мақсатта пайдаланылатын жерлерді қоспағанда) салық төлейді. Қазақстанда мұндай салық құн өсімінен төленеді, яғни ол барлық сомаға емес, тек алынған пайдаға ғана есептеледі. ҚР резиденттері үшін мөлшерлеме 10%-ға тең.
Мүлік иесі-жеке тұлға соманы есептемейді – Қазақстанда мүлік салығының мөлшерін салық органынан білуге болады. Салық қызметінің мамандары соманы есепті жылдан кейінгі жылдың 1 шілдесіне дейін есептейді (яғни 2024 жылы 2023 жыл үшін салық төлеу қажет болады).
Салықты есептеу үшін ҚР-дағы жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық мөлшерлемесін және осы мүліктің құнын ескеретін формула пайдаланылады. Мүліктің бағасын ғана анықтау үшін басқа формула қолданылады. Оның көмегімен тұрғын үйдің м2 негізгі құны (ол әр өңірде ерекшеленеді), тұрғын үй объектісінің алаңы, тозу коэффициенті және аймақтарға бөлу есептеледі.
Қазақстандықтар 2024 жылы Қазақстанда бір бөлмелі пәтерге қандай салық төлейтінін мысалға алайық. Жеке тұлғаның меншігінде бір бөлмелі пәтер бар делік. Объектінің ауданы 34 м2 құрайды. Ол 1987 жылы Алматы қаласы, Ақсай-4 ықшам ауданында салынған бес қабатты үйдің 4-ші қабатында орналасқан.
Алдымен объектінің құны есептеледі. Бұл үшін келесі көрсеткіштер көбейтіледі:
Коэффициенттер (қабат, аймақтарға бөлу, коммуникация және т.б. үшін) дайын кестеде жинақталған, ол ҚР Салық кодексінде қамтылған (529-бап).
Алынған сандар мен коэффициенттерді көбейтеміз. Нәтижесі – 1 179 148,56 теңге.
Алынған сома 2 миллион теңгеден аз, сондықтан Қазақстандағы мүлікке салық мөлшерлемесі 0,05%-ға тең болады. Енді мүлік иесінің қанша салық төлейтінін анықтауға болады. 1 179 148,56 теңгені 0,05%-ға көбейтіп, 589,57 теңге аламыз.
Жер салығы да осындай жолмен есептеледі. Оны есептеген кезде, ҚР-дағы жер салығының негізгі мөлшерлемесі, учаскенің орналасуы, алаңы, құрылыстардың болуы және т.б. ескеріледі.
2024 жылы Қазақстанда жер салығы мен жылжымайтын мүлік салығы жеке тұлғалардың келесі санаттарына қатысты қолданылмайды: Кеңес Одағының Батырлары; Социалистік Еңбек Ерлері; мемлекеттік атақтар мен наградаларға ие болған адамдар; ҰОС ардагерлері. Сондай-ақ салық төлеуден келесі тұлғалар босатылады:
Онлайн-бухгалтерия
Бизнесіңіздің есебін оңай жүргізіңіз!
Кейбір кәсіпкерлер де салық төлемейді. Салық ЖК кәсіпкерлік қызметінде пайдаланылатын жылжымайтын мүлікке иелік ететін осындай ЖК-ге қатысты қолданылмайды.
Әр санаттың өз жеңілдіктері бар. Мысалы, КСРО батырлары жоғарыда көрсетілген формула бойынша есептелген объектінің құнын 1000 АЕК-ке, ал мүгедектігі бар адамдар – 1500 АЕК шегінде азайтуға құқылы.
Жоғарыда атап өткеніміздей, салық органдары салықты есепті жылдан кейінгі жылдың 1 шілдесіне дейін есептейді. Төлем есепті жылдан кейінгі жылдың 1 қазанына дейін жүргізіледі, яғни 2024 жылғы 1 қазанда 2023 жыл үшін мүлік салығы төленеді.
Қазақстанда ұйымдардың мүлкіне салынатын салық ағымдағы (аванстық) төлемдердің есебіне сәйкес, жылына 4 рет, яғни тоқсанына 1 рет – ағымдағы жылдың 25 ақпанына, 25 мамырына, 25 тамызына және 25 қарашасына дейін төленетінін ескеру қажет. Заңды тұлғалар есептеулер мен декларацияларды салық органдарына өз бетінше тапсырады.
Уақтылы төлемеу немесе мүлде төлемеу санкцияларға әкеледі. Жеке тұлғалар үшін бұл төлемді мерзімінен кешіктіргені үшін есепке жазылған өсімпұл немесе тіпті елден кетуге тыйым салу, ал заңды тұлғалар үшін ағымдағы төлемдер есеп-қисабын немесе декларацияны ұсынбағаны немесе уақытылы ұсынбағаны үшін айыппұл болуы мүмкін.
Салық қызметінде есептелген сома коммуналдық қызмет ақысын төлеу түбіртегінде көрсетіледі. Оны электрондық үкімет порталында, Egov.kz порталында немесе банк қосымшаларында нақтылауға болады.
Жеке тұлғаларға төлемді банктердің қосымшасы арқылы, мысалы, ЦентрКредит Банкінің bcc.kz функционалдық мобильді қосымшасы арқылы жүргізу ыңғайлы. Онлайн-операциялардың басқа да нұсқалары бар, мысалы, Мемлекеттік кірістер комитетінің сайты арқылы немесе Egov.kz порталында. Төлемдер банк кассалары арқылы немесе «Қазпошта» бөлімшелерінде қабылданады.
Қазақстанда заңды тұлғаларға коммерциялық жылжымайтын мүлік салығын интернет-банкинг немесе корпоративтік клиенттерге арналған мобильді қосымша арқылы өз шотынан деректемелер бойынша төлеу оңай.
Мүлік салығын төлеген кезде алынған ақша жергілікті бюджетке түседі және мемлекетке өзінің негізгі функцияларын орындауға: азаматтарға әлеуметтік қолдауды қамтамасыз етуге, білім беру және денсаулық сақтау жүйесінің жұмысына жағдай жасауға, елді мекендерді абаттандыруға мүмкіндік береді.
Ең төменгі есептік көрсеткіштер әлеуметтік төлемді есептеп, салық пен өзге де төлем сомасын, айыппұл мөлшерін белгілеген кезде қолданылады. Бірінші кезекте мамандар АЕК және ЕТЖ сияқты көрсеткіштерді пайдаланады.
Қазақстанда ЖК-ны жабу үшін жұмысты тоқтату жеткіліксіз – ЖК-ны жою процедурасынан өту қажет. Осыдан кейін ғана қызметі ресми түрде тоқтатылады, демек бизнесменге енді салық төлеудің қажеті жоқ.
ЖК қызметін тоқтату туралы өтініш бермес бұрын істі ретке келтіру керек. Егер дайындалмаса, бас тарту қаупі жоғары, кәсіпорынды жаппай қоюы мүмкін.
Өтініш бергенге дейін мыналарды жүзеге асырған маңызды:
Дайындық кезеңінен кейін жұмыс істемейтін ЖК-ны жабу алгоритміне өтуге болады.
Көптеген жағдайларда ҚР-да ЖК-ны жабу процедурасы барынша оңайлатылған (мұндай жүйені оңайлатылған деп атайды). Бұл ЖК-ны қашықтан, яғни онлайн жабуға болады дегенді білдіреді. Бұл жағдайда кәсіпкер салықтық тексеру және камералдық бақылау сияқты еңбекті қажет ететін және алаңдаушылық туғызатын кезеңдерден құтыла алады.
Алайда 2023 жылы Қазақстанда ЖК-ны онлайн жабу үшін бірқатар шарттарды орындау қажет. Сонымен кәсіпкер:
Бұл өтініш кәсіпорынның жұмысын тоқтатуға негіз болып табылады. Оны салық органдарына береді, бұл ретте өтініш берудің үш нысаны көзделген:
Қазақстанда ЖК-ны оңайлатылған режим бойынша салық төлеушінің кабинеті арқылы жабуға болады:
Егер сіз ЖК жабуды жоспарлаған болсаңыз, бірақ жабуға қолыңыз тимесе, оны биыл жүзеге асыруды ұсынамыз, себебі 2024 жылы барлық жеке кәсіпкерлер мен олардың жұбайлары азаматтарды жалпыға бірдей декларациялаудың үшінші кезеңі шеңберінде активтер мен міндеттемелер туралы декларация тапсыруға міндетті.
Оңайлатылған схемадан басқа, қызметті автоматты және жалпы режимде тоқтатуға болады.
ЖК-ны жабу үшін үш режимнің бірін тіпті толыққанды бизнес жүргізбегендер, мысалы, кәсіпорын ашылғаннан кейін мүлдем жұмыс істемегендер және қызметін тоқтатуға мәжбүр болғандар да таңдауы тиіс.
Мемлекеттік органдар кәсіпорынды әрдайым жаба бермейді. Жеке кәсіпкер келесі жағдайларда тіркеуден шығарылмайды:
Барлық кезеңдерден өткеннен кейін ЖК-ның шын мәнінде жабылғанын білу маңызды. Егер ол жабылмаған болса, бұрынғысынша салық төлеуге тура келеді.
Өз кәсіпорныңыздың мәртебесін онлайн-форматта үш тәсілмен білуге болады:
Бизнесті жабу процедурасы тек күрделі болып көрінеді: ресми түрде жою үшін дұрыс режимді таңдап, нақты алгоритмді ұстану қажет. Кәсіпкерлердің көпшілігі оңайлатылған жабу жүйесін пайдалана алады, бұл міндетті айтарлықтай жеңілдетеді: ЖК-ны ең аз уақыт шығындарымен онлайн түрде жоюға болады. Алайда бұл процеске мұқият дайындалу маңызды, бұл бас тарту тәуекелдерін барынша азайтуға мүмкіндік береді.
Авторы – Наталья Брославская
Жұмыскерді еңбекке қабілетсіздік және өзге де тәуекелдер (асыраушысынан айырылу, жүктілік және босану, декрет) жағдайында қорғау үшін төлеуші, яғни ұйым ұдайы әлеуметтік аударымдар төлеп отыруы керек. Жұмыскер әлеуметтік төлемдерді дәл осы ақшадан алады.
Жыл сайын Қазақстанда автокөлігі бар жеке тұлғалар көлік салығын төлейді және 2024 жыл да тыс қалған жоқ. Алайда осындай міндет заңды тұлғаларға да жүктеледі.
Қазақстанда ЖК-ны ашу бизнесті заңды түрде жүргізуге мүмкіндік береді. Алайда заңдылық – жалғыз артықшылық емес. Біріншіден, сізде ресми жұмыс өтілі болады. Екіншіден, бизнесмендер ай сайын зейнетақы аударымдарын жасайды. Үшіншіден, ҚР-да жеке кәсіпкерлер үшін бизнесті дамыту және оны ауқымдау үшін барлық жағдай жасалған.
Қазақстанда ЖК-ны екі тәсілмен: онлайн режимінде немесе халыққа қызмет көрсету орталығына (ХҚКО) жеке өзіңіз барып, офлайн режимінде ашуға болады. Бірінші тәсіл өзінің жеңілдігімен және жеделдігімен тартады: сіз ХҚКО-ға баруға уақыт жоғалтпай, санаулы минутта жеке кәсіпкер атана аласыз. Екінші тәсіл уақытты үнемдемейді, бірақ қызметкерге барлық сұрақтарды қойып, толық ақпарат алуға мүмкіндік береді. Екі нұсқаны да егжей-тегжейлі қарастырайық.
Интернет арқылы жеке кәсіпкерді тіркеу үш жолмен мүмкін:
Нақты мысалды зерттеп, «Egov» порталы арқылы ЖК-ны ашу жолдарын қарастырамыз: :
ЭЦҚ-ны алдын ала ресімдеу керек екеніне назар аударыңыз. Бұл да Egov.kz электрондық үкімет сайтында қашықтан жүзеге асырылады.
Қазақстанда ЖК-ны онлайн ашу қанша тұрады? Тіркеу процедурасы тегін
Мұнда да барлығы Egov.kz платформасындағыдай өте оңай. ЦентрКредит Банкі өз сервисін іске қосты: сіз тіркеуден қосымша арқылы да, арнайы web-ресурста да өте аласыз. Сервис жеке басыңызды растауды сұрайды: сәйкестендіруден Egov.kz порталы арқылы немесе бейне арқылы өтуге болады. Бұдан әрі пайдаланушы өз бизнесі туралы ақпаратты (қызмет түрі, мекенжайы, салық салу жүйесі) толтырады. Дайын! Бүкіл процедура 5 минуттан аспайды.
Банк арқылы тіркелудің бір маңызды артықшылығы бар: сіз бірден шот ашып, корпоративтік карточканы ресімдеп, бизнес үшін интернет-банкингті қоса аласыз, тіпті онлайн-бухгалтерия сервистеріне қол жеткізе аласыз.
Бизнесті классикалық «қағаз» форматында тіркеу үшін қызметтің жүзеге асырылатын жері немесе сіздің тіркелген орныңыз бойынша жергілікті халыққа қызмет көрсету орталығына немесе салық органына жүгіну қажет. Мысалы, егер сіз дүкен ашатын болсаңыз, онда дүкеніңіздің орналасқан жері бойынша салық органына хабарласуыңыз қажет. Онлайн-ресімдеуде болғандай, құжаттар бір күннен кейін дайын болады.
Кейбір жағдайларда ЖК қызметі жүзеге асырылатын алаңды жалға алу туралы анықтама талап етілуі мүмкін екеніне назар аударыңыз.
Қазақстанда ЖК қызметін бастау үшін сізге тіркеу туралы электрондық хабарлама алу қажет. Бүгінде бизнесменге ЖК-ны тіркеу туралы куәлік алудың қажеті жоқ, ерекше нысанды толтырып, Elicense.kz электрондық лицензиялау порталындағы Жеке кабинеттен тіркеу туралы хабарламаны жүктеп алу жеткілікті. Бұл үшін құжатта кәсіпорынның мекенжайы мен атауы жазылады, ЭҚЖЖ
Қазақстанда бизнес (ЖК) ашпас бұрын нені білу қажет
Болашақ кәсіпкерлердің жиі қоятын сұрақтарына жауап беріп өтейік.
ЖК ретінде тіркелмей-ақ, бизнес жүргізуге бола ма?
Иә, ЖК мәртебесінсіз кәсіпкерлік қызметпен айналысуға болады. Бірақ ескертетін жайт: бұл жағдайда кәсіпкерлер жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін пайдаланбайды, ал кәсіпорынның жеке тұлғаларға тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді өткізуден түскен жылдық пайдасы 12 ең төменгі жалақыдан аспайды.
ЖК-ны тіркеуден бас тартылуы мүмкін бе?
Қазақстанда ЖК-ны тіркеу процедурасы өте қарапайым әрі түсінікті болып көрінеді. Алайда мұнда да өзінің күтпеген кедергілері бар. Кейбір жағдайларда уәкілетті орган бизнесті ашудан бас тартуы мүмкін. Егер:
ЖК-ны кәмелетке толған адамдар аша алады. Алайда кейбір жағдайларда 18 жасқа толғанды күтпей, тіпті 14 жаста да толыққанды бизнесмен болуға болады.
Ол үшін дайындалуға тура келеді. Бизнесті тіркеу үшін қажетті құжаттар тізбесіне заңды өкілдердің келісімін қоса беру қажет. Егер келісім болмаса, басқа құжаттарды ұсыну қажет. Бұл неке қию туралы куәліктің көшірмесі (егер кәмелетке толмаған тұлға некеде тұрса) немесе кәмелетке толмаған тұлға толық әрекетке қабілетті (бұл процесті эмансипация деп атайды) деген сот шешімі болуы мүмкін. Алайда эмансипация тек 16 жасқа толған тұлғаларға қатысты болуы мүмкін.
Қандай салық салу режимін таңдаған жөн?
Жеке кәсіпкерлер төрт режимнің бірін таңдай алады:
1. Патент негізіндегі арнаулы салық режимі.
Тек өз бетінше, яғни жалдамалы жұмыскерлерді тартпай-ақ жұмыс істейтін ЖК үшін қолайлы. Барынша қолайлы жағдайларды көздейді. Мәселен, салық мөлшерлемесі барлық кәсіпкерлер үшін бірыңғай және кірістің 1%-ына тең.
Алайда бір шарт бар: бір жыл ішіндегі ең жоғары кіріс 3 528 АЕК-тен (айлық есептік көрсеткіш) аспауы тиіс. 2023 жылы 1 АЕК 3450 теңгеге тең.
2. Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі.
Бұл режим бойынша жұмыскерлердің ең көп саны 30 адамнан аспайды (бизнесменнің өзін ескере отырып). Бірақ бұл жағдайда міндеттемелер де көбірек.
2023 жылы Қазақстанда ЖК оңайлатылған режим бойынша қандай салықтар төлейді? Кірістің 3%-ы, бұл жерде табыс салығы 1,5%-ды ғана құрайды, ал тағы 1,5%-ы – әлеуметтік салық. Бұдан басқа жеке кәсіпкер өзі үшін келесіні төлейді: 10% – зейнетақы, 3,5% – әлеуметтік, 1,4 ЕТЖ-ның 5%-ы – медициналық сақтандыруға.
Оңайлатылған жүйе жарты жылдықта ең жоғары кірісі 24 038 АЕК-тен аспайтын ЖК-ларға сәйкес келеді. Қосымша шарт та бар: ҮИЖ (үш компонентті интеграцияланған жүйені) қолданған кезде, кіріс шегі ұлғаяды.
Егер ЖК кірісі күнтізбелік жыл ішінде 20 000 АЕК-тен (20 000 * 3450 = 69 000 000) асып кетсе, кәсіпкер ҚҚС куәлігін (ҚҚС 12%-ды құрайды) алуы тиіс.
3. Тіркелген шегерімді пайдалана отырып қолданылатын арнаулы салық режимі.
Бұл салық салу жүйесі кәсіпкерден басқа тағы 49 адам жұмыс істейтін компаниялар үшін қолайлы. Мұндай жағдайда салық мөлшерлемесі кірістің 10%-ына тең.
Бірақ режим 6 айдағы ең жоғары кіріс 144 184 АЕК-тен аспаған кезде ғана өзекті.
Егер сіздің бизнесіңіз үш жүйенің ешқайсысының шарттарына жауап бермесе, не істеу керек? Бұл жағдайда төртінші нұсқа – салық салудың жалпы белгіленген режимі оңтайлы нұсқа болып табылады. Ол кірістің 10% мөлшерлемесін қарастырады, оның үстіне кіріс мөлшері бойынша ешқандай шектеу қойылмайды. Мұндай жағдайда салық органына есептілік жыл сайын және жыл қорытындысы бойынша берілетініне назар аударыңыз. Жалпы белгіленген режим үлкен айналымы бар бизнеске сай келеді. Сонымен қатар мұндай жүйе алкоголь мен темекі өндірушілер, қаржылық және бухгалтерлік қызмет көрсететін мамандар, мұнай өнімдерін сататын немесе табиғи ресурстармен жұмыс істейтін компаниялар үшін міндетті.
Жалдамалы жұмыскерлер үшін қандай салықтар төлейді?
Патенттік жүйеден басқа барлық салық салу жүйелерінде қызметкерлерді жалдауға болады. Демек олардың кірісінен ай сайын ұстап, келесіні төлеу қажет:
Сондай-ақ ЖК «есебінен» келесі төленеді:
Аталған режимде жеке кәсіпкерлер қызметкерлерге салынатын әлеуметтік салықтан босатылады.
Ал егер салық есептерін уақытылы тапсырмай, салықтарды аудару мен өзге де төлемдерді кешіктірсе не болады?
Бұл жағдайда кәсіпкер айыппұл алады. Егер бизнесмен төлемдерді «кешіктірсе», онда әрбір «мерзімінен кешіктірілген» күнге де өсімпұл есептеледі.
Егер кәсіпкер тіркелген кезде берген қандай да бір деректер өзгерсе, ол туралы салық органына хабарлау қажет. Бұл үшін сізде 10 күн бар.
Өзгерістер Elicense.kz порталы арқылы енгізіледі. Жеке кабинетте сіз қолжетімді қызметтер тізімін көресіз – «Қызмет көрсету» бөлімін таңдау қажет («Хабарлау тәртібі» кіші бөлімі). Бұдан әрі «жол» мынадай: «ЖК ретінде қызметті бастағаны туралы хабарлама» – «ЖК тіркеу деректерін өзгерту». Келесі қадам – «Қызметті онлайн сұрау» батырмасын басу.
Содан кейін тіркелген орны бойынша салық органын таңдау қажет – тіркеу деректерін өзгерту туралы өтінім салық органына автоматты түрде жіберіледі.
Бұдан әрі сіздің ЖК туралы барлық ақпараты бар нысан ашылады – бұл жерде қажетті мәліметтерді өңдеуге болады. Соңғы кезең – өзгерту туралы хабарламаға өзіңіздің электрондық қолтаңбаңызбен қол қою. Бұл жерде жаңа (яғни енгізілген өзгерістермен) хабарлама мен ЖК талонын жүктеп алуға болады.
Сонымен біз Қазақстанда ЖК-ны ашу үшін не қажет екенін білдік. Процедураның өзі барынша қарапайым әрі жылдам, ең аз құжаттар жиынтығы талап етіледі. Сондықтан да Қазақстан бизнеске қолайлы микроклиматы бар елдердің бірі болып есептеледі. Көріп отырғанымыздай, көптеген процедураларды (ЭЦҚ алу, деректерді өзгерту) онлайн орындап, уақытты үнемдеуге болады. Алайда процестің қарапайымдылығына қарамастан, жеке кәсіпкердің міндеттерін, оның ішінде салықтарды уақытылы төлеу мен өзге де төлемдерді орындауды ұмытпаған жөн.
ЖК салық режимі | Салық мөлшерлемесі | Порог дохода | Жалдамалы жұмыскерлердің ең көп саны | Салық кезеңі | |
ҮИЖ қолдана отырып | ҮИЖ қолдана отырып | ||||
Патент | 1% | 3 528 АЕК | 3 528 АЕК | Х | Күнтізбелік жыл |
Оңайлатылған режим | 3% | 94 086 МРП АЕК (оның ішінде 70 048 АЕК міндетті түрде банк карталарының көмегімен) | 24 038 АЕК | 30 | Күнтізбелік жартыжылдық |
Белгіленген шегерім | 10% | 144 184 АЕК | 144 184 АЕК | 50 | Күнтізбелік жыл |
Авторы - Наталья Брославская
Жаңа бастаған ЖК үшін бухгалтерия – оңай міндет емес: кәсіпкерлерді қателесіп, бұрыс іс-әрекет жасау және соның нәтижесінде айыппұл мен түрлі мәселеге тап болу мүмкіндігі қаймықтырады. Бухгалтерлік міндеттерді аутсорсингке беру тартымды балама болуы мүмкін, алайда сырттан бухгалтер жалдауды ісін жаңа бастаған бизнесмендердің қалтасы көтере бермейді.
Бірақ бухгалтерияны өз бетінше – дұрыс, тиімді әрі еш тәуекелсіз жүргізуге болады. Мұны қалай жүзеге асыруға болады? Заманауи нұсқалардың бірі – онлайн-бухгалтерия.